Het Middeleeuws Festival van Brozzi in één teug – Ad Fundum!

Eens per jaar op een zaterdag halverwege september wordt in Brozzi, een kleine gemeente welke is vastgeplakt aan Florence, het inmiddels steeds bekender geworden middeleeuws festival (festa medievale) georganiseerd.

De aftrap van dit middeleeuwse spektakel is de historische optocht (corteo) van adellijke families uit de late Middeleeuwen. Trommelaars geven aan dat er iets serieus staat te gebeuren. Prachtig geklede nobelmannen lopen statig hand in hand met hun jonkvrouwen achter de vlaggendrager die het wapenschild van de familie draagt. Ook lopen er kinderen of bedienden mee, uiteraard geheel gekleed in de stijl en kleur van het eeuwenoude familie-embleem. Vlaggengooiers laten hun trucs zien, terwijl de trompettisten middeleeuwse deuntjes laten horen.

Als de imposante optocht voorbij is, is het tijd voor een rondje langs de ambachtelijke kraampjes. De fabbro (smid) laat zien hoe hoefijzers voor paarden en andere kunstige ijzeren gebruiksvoorwerpen uit die tijd gemaakt werden. De cestaio demonstreert hoe je rieten manden en meubels vlecht. De cartaio doet voor hoe papier werd gemaakt, waar de scrivano vervolgens gretig gebruik van maakt bij het schoonschrijven. De schoenmaker knapt je (middeleeuws) schoeisel op voor een brozzino – de lokale munteenheid die ter ere van dit festival speciaal is geslagen. Met euro’s kun je hier niet terecht, die moet je omwisselen bij de stadspoort. Kost iets een halve brozzino, dan wordt je munstuk simpelweg door de helft geknipt.

In een donker nisje zit de heks van het dorp verstopt. Kinderen zijn in de ban van haar mysterieuze activiteiten. De wat oudere kinderen spelen buiten oude houten bordspellen of boetseren een aardwerken vaas. De ouders staan ondertussen bij een van de vele middeleeuwse taverne of osterie een gegrild kippetje te kluiven of broodje porchetta (geroosterd varkensvlees) te eten en wijn uit een aardewerk drinkbeter te nuttigen. Hedendaagse pasta-gerechten en pizza’s vind je hier niet en ook tomaten en aardappels waren nog niet beschikbaar in middeleeuws Italië, maar er is meer dan genoeg lekkers te proeven.

Bij de saponaio kun je ambachtelijk gemaakte zeepsoorten kopen en de kruidenier heeft bijzondere kruiden en middeleeuwse apothekersgereedschappen tentoongesteld. En daarnaast staat misschien wel het leukste kraampje van het festival, Ad Fundum, dat likeurtjes volgens antieke receptuur verkoopt. Mijn vriend en ik, uiteraard gekleed in stijl, voorzien er dorstige kelen van kruidige alcoholische drankjes.

Vanuit zijn passie voor kruidendranken en likeuren heeft mijn vriend voorafgaand aan zijn eerste deelname aan dit middeleeuws feest in Brozzi jaren geleden allereerst grondig onderzoek gedaan in oude documenten in de historische bibliotheken van Florence. Zo wist hij de meest antieke en typisch Florentijnse recepturen op te sporen. Na heel wat vertaal- en puzzelwerk (sommige oud-Italiaanse maten en benamingen worden allang niet meer gebruikt in het hedendaags Italiaans) en bureaucratische rompslomp, hebben zijn likeuren en kruidenwijnen na de productie vervolgens maandenlang liggen ‘rijpen’ voordat we ze mochten bottelen en verkopen. In middeleeuws schrift lees je de historische namen: Melicratum, Ippocrasso, Chiaretto, Ambrosia, Alchermes en Vino di Assenzio.

Deze huisgemaakte likeuren zijn uniek en typisch voor deze regio. Sommige bevatten wel meer dan vijftien kruidige ingrediënten die zorgvuldig volgens eeuwenoude recepten zijn toegevoegd en verwerkt.

Melicratum is een siroopachtige drank op basis van witte wijn en honing (miele). Het is een zoetige, delicate likeurwijn die veelal in de smaak valt bij mensen die niet van al te uitgesproken kruidige drankjes houden. Ook het alcoholpercentage is niet extreem: 16%.

Chiaretto en Ipocrasso (ook wel vino ipocratico genoemd) zijn echte kruidenwijnen gemaakt met respectievelijk witte en rode wijn als basis. Hoewel het recept identiek is, smaken beiden drankjes heel anders. Ze doen in eerste instantie denken aan glühwein doordat je goed de smaken van kruidnagel en kaneel proeft, maar ze bezitten nog veel meer kruiden en specerijen en zijn bovendien niet gekookt, waardoor ze de eigenschappen van de wijn hebben behouden en wat sterker zijn qua alcoholpercentage door de toegevoegde pure alcohol. Voordat er conserveringsmiddelen beschikbaar waren, zorgden alcohol, suiker en specerijen er immers voor dat je dranken langer kon bewaren.

Ambrosia was al bij de oude Grieken en Romeinen een bekende en geliefde likeur en werd ook wel ‘godennectar’ genoemd. Het is gemaakt op basis van vrij zoete witte wijn (late oogst) maar heeft tegelijkertijd een rijke kruidige smaak. Om de wijn langer te kunnen bewaren, werden er kruiden (bepaalde planten en zelfs bloemen) en specerijen als koriander, kruidnagel en tijm aan toegevoegd. Hoewel het de op één na sterkste likeur van Ad Fundum is (23%), doet de smaak vooral vol en zacht aan. Gevaarlijk lekker dus.

Alchermes (of Alkermes) was zeer geliefd bij de meest bekende Florentijnse familie allertijden en bekend geworden door de propaganda van Catarina De Medici die er zelf wel een glaasje van lustte. Het heeft een typische rode kleur die in het originele recept afkomstig is van een insectje dat vroeger, bij de Arabieren al-qirmiz genaamd, al werd gebruik om rode kleurstof van te maken en via de Spanjaarden naar Italië werd overgebracht. Mijn vriend heeft hier enigszins afgeweken van het antieke recept; in plaats van de schildjes van de kleine rode insecten heeft hij een natuurlijke kleurstof gebruikt om de juiste rode kleur te verkrijgen. Zo is deze drank ook geschikt voor vegetariërs en veganisten.

Alchermes bevat naast pure alcohol en suiker een twintigtal kruiden en specerijen, zorgvuldig en in specifieke volgorde toegevoegd. Het is daardoor een rijke, volle likeur die door vele mensen als kruidig en zelfs pikant wordt ervaren. Je proeft duidelijk kaneel, kruidnagel, vanille en kardemom met in de afdronk zelfs een hint van peper en rozen.

En tenslotte is er de Vino di Assenzio, de ‘absint-wijn’. Deze drank spreekt misschien het meest tot de verbeelding vanwege de wilde verhalen die sinds de artistiekelingen uit de 19e eeuw de ronde gaan, maar is volgens dit originele laat-middeleeuwse recept eigenlijk een echte amaro, bitter dus. Aan het plantje worden medicinale eigenschappen toegeschreven en dus werd deze drank voornamelijk als medicijn genuttigd. De drank is uitermate geschikt als aperitief én digestief en helpt absoluut als je eerder op het middeleeuws festival in Brozzi te veel crostini, bonensoep of geroosterd vlees hebt gegeten.

Wij nodigen jullie graag uit om de laat-middeleeuwse likeurtjes van Ad Fundum te komen proeven op het leukste en misschien ook wel meest toegankelijke middeleeuwse festival van Toscane in Brozzi, ieder jaar op een zaterdag halverwege september. Salute!

Mocht je nu het feest in Brozzi mislopen, weet dan dat bijna ieder dorpje of stad in Toscane vaak wel zijn eigen middeleeuwse feest of renaissance festival organiseerd met marktjes, historische optochten en talloze activiteiten voor kinderen. De één wellicht wel wat commerciëler dan de ander, maar mocht je een dergelijk historisch spektakel nog nooit hebben meegemaakt is het hoe dan ook een aanrader!

De meest bekende middeleeuwse festivals in Toscane zijn bijvoorbeeld:

• Malmantile/Lastra a Signa (eind mei/begin juni)
• Bianco Azzurra in Castiglion Fiorentino/Arezzo (eind mei/begin juni)
• Ferie delle Messi in San Gimignano (juni)
• Tria Turris, in Chiusi bij Siena (eind juni)
• Monteriggioni (juli)
• Volterra 1398 (augustus)

Joyce Oosenbrug

Joyce heeft een passie voor (interculturele) communicatie en schrijft graag. Na vele omzwervingen over de wereld is Toscane sinds 2011 haar vaste verblijfplaats. Haar vrije tijd besteedt ze het liefst wandelend door de Toscaanse bergen of achterop haar vriend’s Vespa tuffend door het glooiende heuvellandschap op zoek naar heerlijk eten en drinken.

Alle blogs van Joyce Oosenbrug

Joyce Oosenbrug

Head of Student Admissions | Marketing & Communication | Business Development Consultant