Een moment geduld. We zoeken het geschikte aanbod in Toscane voor je…
De Palio van Siena – Alles wat je moet weten over deze legendarische paardenrace
Il Palio, oftewel ‘het vaandel’, is een wereldberoemde paardenrace die tweemaal per jaar plaatsvindt op 2 juli en 16 augustus op het historische plein “Piazza del Campo” in Siena.
Tien paarden vertegenwoordigen verschillende wijken van Siena in deze race en met hun ruiter ‘fantino’ rennen ze drie rondes rondom het plein om het vaandel te winnen, maar vooral en nog veel belangrijker; de eer.
In totaal zijn er 17 wijken, le contrade, die deze wedstrijd rijden. Omdat er per race maar plek is voor 10 deelnemers, doen de zeven contrade die de vorige editie niet meereden automatisch mee en worden de overige drie contrade geplaatst door middel van een loting.
Ook merkwaardig aan de Sienese Palio is het feit dat het paard de race wint, met of zonder zijn fantino. Het zal niet de eerste keer zijn dat Il Palio gewonnen werd door het paard.
De race, gehouden op 2 juli, is een eerbetoon aan de Heilige Maria van Provenzano. Pas velen jaren later werd de race van 16 augustus toegevoegd ter verering van de Heilige Maagd Maria die niet alleen met haar ziel, maar ook met haar lichaam in de hemel voort zou leven, oftewel La Madonna Assunta.
De oorsprong van de Palio
Een precieze datum van oorsprong valt niet te geven aan Il Palio. Elke Sienees zal antwoorden dat de race net zo oud is als de stad zelf en dat deze twee met elkaar verweven zijn. Er zijn geschriften waarin beschreven staat dat er al geruime tijd paardenraces gehouden werden gedurende de gouden eeuw (tussen 1200 en 1350) van Siena.
Siena was een zeer welvarende stad en bereikte in deze eeuw haar economisch hoogtepunt. Deze paardenraces die toen al plaatsvonden droegen de naam ‘Palio alla Lunga’ en werden gerend van één van de toegangspoorten tot aan de kathedraal van de stad. De winnaar werd beloond met een vaandel gemaakt van zeer kostbare stof. De naam ‘Il Palio’ was hiermee geboren voor deze beroemde wedstrijd.
Il Palio was zo populair tijdens de gouden eeuw dat de stad gedurende de feesten een “open stad” werd. Kooplieden van heinde en verre kwamen vrij hun waar verkopen, iedereen mocht handel drijven, verbannen personen mochten terugkeren naar de stad, narren en muzikanten verrijkten de straten en delinquenten werd niet opgepakt gedurende het feest.
Op het Piazza del Campo werden in de Middeleeuwen traditionele feesten en wedstrijden gehouden, waaronder stierenvechten. Toen dit in het jaar 1590 verboden werd, vonden er racewedstrijden op buffels, ossen en ezels plaats. Pas vanaf het jaar 1650 werden de paardenraces van de Palio alla Lunga naar het plein gebracht en was hiermee de Palio gevormd zoals deze nu nog bestaat.
Le Contrade
De 17 contrade zoals wij deze op de dag van vandaag kennen, bestaan sinds het jaar 1729. Vóór die tijd waren het er veel meer, maar dankzij de restricties en aanpassing gedaan door de Gouverneur Beatrice di Baviera is het aantal naar 17 gebracht.
Een contrada is een wijk binnen de stad Siena, een afgebakend gebied bestaande uit een aantal straten. Elke contrada heeft haar eigen kerk, fontein, museum en vlag. In de kerk van de contrada wordt het paard dat de Palio namens de contrada rent gezegend voorafgaand aan de wedstrijd.
Adelaar, rups, slak, uil, draak, giraf, stekelvarken, eenhoorn, wolvin, schelp, gans, golf, panter, bos, schildpad, toren en ram zijn de namen van de contrade. Elke contrada heeft haar eigen geschiedenis en haar eigen trots. Ook heeft elke contrada van oorsprong een traditioneel beroep dat door de inwoners werd beoefend.
De voorbereidingen op de Palio
De Palio is het absolute hoogtepunt van de stad Siena en maanden voorafgaand aan de twee grote dagen leeft de hele stad al in het teken van de Palio. Feesten, stoeten en vlaggenwerpers van alle contrade marcheren door de stad om de anderen te imponeren. Er gaat veel geld om in de Palio en corruptie is ook hier geen vreemd begrip.
Elke inwoner doneert geld en er wordt een kapitein gekozen die de contrada gedurende het hele traject vertegenwoordigt. Deze persoon zorgt ervoor dat er een goede fantino met het geld wordt aangetrokken die het paard voor de contrada zal berijden. Deze fantino is een buitenstaander en vaak zijn het mannen uit Sardinië omdat deze wat kleiner van stuk zijn en veel inwoners van Sardinië nog leven van het veehouden.
In de ochtend op de derde dag voorafgaand aan de Palio worden er 10 gelijkwaardige paarden in het binnenhof van het gemeentelijke paleis gepresenteerd. Een aangewezen dierenarts controleert de paarden op hun gezondheid en de paarden rennen drie rondes op het plein onder het toeziend oog van de tien kapiteins van de contrade. Na deze proef ‘tratta’ genaamd, worden de 10 paarden onder de contrade verloot.
De volgende fase voorafgaand aan de wedstrijd zijn de repetities (prove). In totaal vinden er zes repetities plaats verdeeld over de drie dagen voor de wedstrijd; om 9 uur in de ochtend en om 19:30 s’ avonds. De prove zijn belangrijk en dienen ter inschatting van de conditie van het paard en de fantino. De laatste repetitie vindt plaats op de ochtend van de Palio en wordt “provaccia” genoemd, omdat de fantini hun paarden sparen voor het grote werk diezelfde avond.
Rond de klok van 15:00 op de dag van de Palio wordt het paard in de kerk van de contrada gezegend waarna de paarden met veel bombarie door de contrade naar de Piazzia del Campo worden vergezeld.
De wedstrijd
En dan is het zover. De Palio staat op het punt om te beginnen. Massa’s mensen staan al sinds de vroege ochtend op het plein en elk balkon wat uitzicht biedt op het plein puilt uit van de mensen.
Ieder fantino krijgt bij het betreden van het plein een ‘nerbo di bue’, een opgedroogde pees van een koe, aangereikt die als zweep dient. Twee grote touwen waartussen de paarden komen te staan zijn gespannen. Nu is het tijd voor ‘la mossa’, een loting waarmee de startplaatsen van de paarden worden bepaald.
Balletjes geverfd in de kleuren van de contrade worden willekeurig in een tube gerold en daarmee zijn de posities bepaald. De contrade worden één voor één opgeroepen en plaatsen zich in de juiste volgorde in het startvlak. Één contrada heeft een startplek achter de gehele linie ten hoogte van het achterste touw geloot. De middelste startplekken en deze achterste startplek worden als de meest gunstige beschouwd.
Nu alle fantini bij elkaar zijn zonder in de gaten gehouden te worden, barst de corruptie los. De kapitein instrueert de fantino om tijdens deze line-up te onderhandelen met de andere contrade. Elke contrada wil letterlijk koste wat het kost winnen of koste wat het kost hun rivalerende contrada zien verliezen. Dit laatste is voornamelijk het geval wanneer de contrada een ongunstig paard en een ongunstige startplek heeft geloot. Zij staan dan open om omgekocht te worden.
De daadwerkelijke start van de race wordt bepaald door de tiende contrada ‘il decimo’ die achteraan heeft geloot. Het startsein valt namelijk wanneer deze het vak betreedt. Dit doet hij wanneer de paarden van de rivalerende contrade net op een ongunstige manier gedraaid zijn, of wanneer de contrada van zijn bondgenootschap er gunstig voor staat. Dit schouwspel kan enkele minuten duren, maar kan ook uren in beslag nemen. De spanning op het plein is te snijden. Wanneer de omstandigheden juist zijn, galoppeert il decimo het vak binnen, het touw valt daarmee en de paarden spurten weg.
Alles is toegestaan tijdens de race. De zwepen die eerder uitgedeeld waren worden niet alleen gebruikt om het paard aan te sporen, maar ook om de rivalerende fantini van hun paard af te slaan, of de andere paarden in de war te brengen. Ook komt het voor dat een fantino zijn rivaal van het paard aftrekt, of dat het paard van de rivaal uit de bocht geduwd wordt.
Onder luid gejuich van het publiek worden de drie rondes met de klok mee om het plein heen gereden. De hele race duurt hooguit een anderhalve minuut en wanneer de winnaar met een luide knal bekend is stromen alle inwoners van de winnende contrada het plein op om het paard en de fantino te knuffelen. De rivalerende contrada haast zich van het plein af om zo min mogelijk mee te krijgen van het bittere aanzicht van de feestende vijand.
Il Palio en Hollywood
Er zijn ongeveer tien films gemaakt van Il Palio, of waarin deze historische paardenrace voorkomt. Eén van de bekendste is de James Bond film “Quantum of Solace”. Als het aan filmregisseurs ligt, blijft dit aantal niet op de tien hangen. Toch is de stad Siena zeker niet happig op het weggeven van vergunningen. Geruchten doen de ronden dat Mel Gibson zonder pardon afgewezen werd door de gemeente van Siena.
Beroemd en omstreden
De eeuwenlange traditie van Il Palio ligt echter steeds meer onder vuur. Dierenrechtenorganisaties spreken hun afkeer uit tegen de paardenrace en willen nieuwe maatregelen die het welzijn van het paard waarborgen óf afschaffing van de race.
De argumenten die hierbij worden aangehaald zijn de forse zweepslagen die de paarden gedurende de anderhalve minuut ontvangen en de fatale ongelukken die zijn voorgekomen. Nog nooit is een fantino tijdens de wedstrijd overleden, maar dit valt helaas niet te zeggen voor het paard. De teller staat op 51 overleden paarden vanaf 1975 tot en met nu, waarbij het laatste ongeval betrekking had op het paard ‘Raol’, giraf, van de bijzondere Palio gehouden op 20 oktober van het afgelopen jaar.
Diverse maatregelen zijn al genomen. Zo zijn er extra dikke matrassen geplaatst aan de zijkant van de beruchte haakse hoek “San Martino” van het plein, worden alle paarden uitvoerig gecontroleerd door dierenartsen en worden de paarden de drie dagen voorafgaand aan de Palio in rustige en bewaakte stallen geplaatst.
Beroemd, historisch en uniek. Hét boegbeeld van Siena. De trots van elke inwoner en het moment waar elke Sienees gedurende het hele jaar naartoe leeft. Echter ook steeds meer omstreden want elk overleden paard is in iedereen zijn ogen één te veel.
Marleen Wieldraaijer
Hallo allemaal! Ik ben Marleen Wieldraaijer en heb 6 jaar in Italië gewoond, Follonica om precies te zijn. Een schitterende kustplaats met vele mooie stranden. Graag deel ik hier mijn Toscaanse ervaringen en geef ik allerlei tips die jullie mee kunnen nemen op de volgende vakanties!
Marleen Wieldraaijer
Manager Tenderdesk bij EW Facility Services